Ready for the ride – Moreel Leiderschap & Meer dl. 2

Moreel Leiderschap & meer dl. 2 Verdieping – Het verbaast me hoe dit thema – moreel leiderschap – me zo bezig blijft houden. Dacht ik gisteren zo’n beetje het laatste over dit project opgeschreven te hebben, dan komen er binnen een mum van tijd weer nieuwe thema's in me op die er raakvlakken mee hebben. Wat te denken van verantwoord leiderschap, respectvol leiderschap, moedig leiderschap, deugdzaam leiderschap en vreedzaam leiderschap, alle nauw verbonden met moreel leiderschap? Het zal me niet verbazen als er deze dagen nog meer aspecten van moreel leiderschap voorbij komen. Verantwoord Leiderschap – Jongeren gaan de laatste tijd wereldwijd steeds vaker de straat op om hun ongenoegen te uiten over het klimaatbeleid. Steeds meer beginnen zij te beseffen dat het in de wereld om hún toekomst gaat. Vanuit Bijbelsperspectief wordt er gesproken over rentmeesterschap. Wij zijn rentmeesters van de aarde. De Amerikaanse president Trump heeft zich met de VS uit het klimaatakkoord teruggetrokken, omdat hij korte termijndoelen boven lange termijndoelen stelt. Hij heropent kolenmijnen om steenkool opnieuw te gaan gebruiken voor het opwekken van energie, met alle CO2 uitstoot van dien. In Brazilië worden enorme bossen in het Amazonegebied gekapt, omwille van plantages, wat de inheemse bevolking tot wanhoop drijft, dieren van hun natuurlijke leefomgeving berooft en de wereld haar ‘longen’ ontneemt. Als ik met mijn groep 8 over het klimaat spreek, kan een kleine groep kinderen er volop over meepraten. Voor anderen is het een ver van hun bed show. Op school krijgen kinderen zinvolle lessen over specifieke thema’s aangereikt, waar de situatie thuis vaak dieper op hun bewustzijnsontwikkeling lijkt in de werken. Ook hier merk ik hoe belangrijk de thuissituatie is, als het gaat om de ontwikkeling van (verantwoord) leiderschap. Hoe belangrijk is het dat kinderen op jonge leeftijd al een bepaalde verantwoording leren dragen. Zelf kom ik (als oude bok) uit een gezin van 6 kinderen. Hoe vanzelfsprekend was het dat ieder kind uit ons gezin zijn/haar eigen taken had, van grind harken, gras maaien, afwassen, tafeldekken, tot boodschappen doen, toe. In mijn klas geven sommige kinderen aan nooit te hoeven afwassen, nooit in de tuin te hoeven werken en voor geen enkel klusje verantwoordelijk te hoeven zijn. Een mooi intiatief op het gebied van het delen van verantwoordelijkheid met betrekking tot de dagelijkse gang van zaken op een school is genomen door Basisschool De Tragellijn in Lobith. Leerlingen zijn ondergebracht in leerlingencommissies met hun eigen voorzitter, secretaris (notulist) en zelfstandige vergaderingen. Een van de leerlingen: "We worden ook een stuk zelfstandiger." De directeur: "Kinderen voelen zich medeverantoordelijk." Zo krijgt de buitencommissie op Het Tragellijn een eigen budget, waarmee ze de aanschaf van nieuwe materialen kunnen bekostigen. Andere commissies zijn ondermeer: klassencommisie, biebcommissie, aulacommisie, gangendienst, computercommissie. Zie ook de link hieronder. https://www.youtube.com/watch?v=PDCnwAzq19URespectvol leiderschap – Hoe respectvol gaan we vandaag de dag met elkaar om? In de klas merk ik dat veel kinderen het best lastig vinden anderen, die zich anders kleden, die er een andere leefstijl op na houden, te respecteren. Dit uit zich tijdens het samenwerken, tijdens groepsvorming, tijdens het van – en naar – school fietsen, in de gang, bij de kapstok en ga zo maar door, vaak niet en public, maar eventjes tussendoor. Doorgaans zijn het de onzekere kinderen die hun eigen onzekerheid maskeren door anderen te kleineren, te kwetsen en ook te pesten. Dit beperkt zich niet alleen tot school, maar gaat via de sociale media verder, bijvoorbeeld via whatsapp groepjes. Beginnende pubers zijn doorgaans onzeker, zoeken graag aansluiting bij elkaar en meten zich aan elkaar. Komt één van de jongens met een haarband op school, dan zie je dat een aantal volgers dit de volgende dagen ook doet en zo is er een nieuwe trend gezet. Respect voor de ander vraagt in mijn ogen allereerst om zelfrespect. Kinderen die zichzelf respecteren en zichzelf in zekere mate aanvaarden in wie zij zijn en hoe zij zijn, pesten niet, omdat zij het niet nodig hebben zich ten kosten van de ander te profileren. Ook hiervoor wordt volgens mij de basis in de thuissituatie gelegd. Hoe gaan de ouders met elkaar om? Wordt het kind voldoende gezien en mag hij/zij meedenken en meepraten over bepaalde onderwerpen die er thuis, in het gezin en in de wereld spelen, waarbij hij/zij ook betrokken wordt? Ook in de politiek is respect voor elkaar soms ver te zoeken, waar bepaalde bevolkingsgroepen onbeschoft aan de kant worden gezet en er woorden worden gebruikt die – onder het mom van vrije meningsuiting – ronduit kwetsend zijn. Als je naar het taalgebruik en gedrag in sommige voetbalstadions kijkt zakt je de moed ook in de schoenen. Als het gaat om respectvol leiderschap is er nog een lange weg te gaan. Moedig leiderschap – Leiderschap vraagt ook om moed. Durf je jouw hoofd boven het maaiveld uit te steken? Durf je jouw mening trouw te blijven, waar het gros van de mensen je belachelijk maakt? Durf je je nek uit te steken, waar het gevaar op de loer ligt dat je wordt afgemaakt? Als ik denk aan WO-II en besef hoeveel - relatief jonge - mensen in het verzet gingen, stiekem krantjes drukten, als koeriers actief waren, wapens vervoerden, overvallen pleegden, gevangenen bevrijdden, spoorbanen opbliezen, kan enige moed hen niet ontzegd worden. Hierbij denk ik bijvoorbeeld aan 'Het Meisje met het Rode Haar' (Hannie Schaft) die op de erebegraafplaats in Bloemendaal samen met vele andere verzetsstrijders ligt begraven. Moed vraagt ook om karaktervorming. Besteden we hier in het onderwijs voldoende aandacht aan? Naast mijn school ligt een groot pannaveld met een sloot erlangs, die ’s zomers door een haag brandnetels aan het oog wordt onttrokken. Het verlangen naar voetbalplezier kan zo groot zijn, dat sommige jongens zich dwars door de brandnetels een weg banen om de bal uit het water te vissen, waarna zij op een warm applaus worden onthaald. Moedige binken zijn het. Was president Kennedy moedig, toen hij in de jaren ’60 van de vorige eeuw Rusland de oorlog wilde verklaren, mocht dit land zijn langeafstandsraketten op Cuba plaatsen? Ik denk het wel. Hoeveel jonge mensen zijn er tijdens talloze oorlogen op aarde niet omgekomen en nóg is er op vele plaatsen in de wereld sprake van geweld, onderdrukking en oorlog. Moed is volgens mij ook aan het begrip liefde gekoppeld, anders wordt het overmoed en kan het uit de hand lopen. Een levend voorbeeld van moedig en ook liefdevol leiderschap is de Pakistaanse Malala Yousafzai. Zij hield voor de BBC een Blog bij over hoe het er in haar moederland onder de Taliban aan toeging en hoe moeilijk het voor veel meisjes was om onderwijs te volgen. Dit werd haar niet in dank afgenomen, waarop er een moordaanslag op haar werd gepleegd en er een kogel door haar hoofd geschoten werd. Op miraculeuze wijze bleef ze in leven, werd ze met spoed eerst in Pakistan en later in Engeland diverse keren geopereerd en nu trekt ze de wereld rond om het moedig en liefdevol voor alle meisjes op te nemen die het aan goed onderwijs ontbreekt, terwijl ze daarnaast ook nog eens in Oxford aan de universiteit studeert. Zie link hieronder, waarin Malala kort haar levensloop vertelt en spreekt over het Malala Fund dat ze samen met haar vader heeft gesticht om haar idealen te verwezenlijken. In 2014 kreeg zij op 17 jarige leeftijd de Nobelprijs voor de vrede. Kortom: ook moed is een aspect van moreel leiderschap dat vele facetten kent, zoals één en dezelfde kristal vele kleurschakeringen laat zien. https://www.malala.org/malalas-storyDeugdzaam Leiderschap - Hebben moderne leiders van deze tijd de deugd hoog in het vaandel staan? Hun gedrag lijkt vaak zo oppervlakkig, op de korte termijn gericht, willen scoren ten koste van anderen en je met behulp van de meest 'geslepen' advocaten uit de nesten werken, wanneer je een scheve schaats gereden hebt. De voormalige Italiaanse premier Burlusconi is hier een sprekend voorbeeld van. Voor veel mensen is de Bijbel een oud, achterhaald boek. Dit komt mogelijk ook door wat de kerk er in de loop van de tijd van gemaakt heeft, met priesters die niet deugden, incest verhalen in zwaar reformatorische kringen en ga zo maar door. Doet dit echter iets af aan de Liefde van Jezus en aan het leven dat Hij voorgeleefd heeft? Paulus was één van de grootste bestrijders van Jezus, totdat Jezus in een visioen van Licht aan Hem verscheen en het de latere apostel duidelijk werd wie Jezus werkelijk is, hoe veel Liefde Hij in Zich draagt en hoe deugdzaam Hij is. In zijn brief aan de Filippenzen schrijft hij in hoofdstuk 4: 'Schenk aandacht aan alles wat waar is, alles wat edel is, alles wat rechtvaardig is, alles wat zuiver is, alles wat lieflijk is, alles wat eervol is, kortom aan alles wat deugdzaam is en lof verdient. Doe dit en de God van vrede zal met u zijn.' Op welke hedendaagse leider zijn deze deugden van toepassing? Paulus spreekt over wat waar is. In de moderne natuurkunde wordt beschreven dat alles in de natuur voortdurend aan verandering onderhevig is en dat niets stabiel, of blijvend 'waar' is, op het onderliggende, niet-manifeste veld van de werkelijkheid na, waar alles uit voortkomt. Is dit de waarheid waar Paulus naar verwijst, waarbij de menselijke geest, of ziel, aan alle betrekkelijke, veranderende dingen in tijd en ruimte voorbij gaat en thuis komt in de onderliggende, eeuwige waarheid van Gods blijvende (geestelijke), niet materiele, Liefde? Vaak hechten wij ons als mens enorm aan ons lichaam, waarmee we ons identificeren, maar we zijn ons lichaam niet, dat in de loop van de tijd aftakelt en tenslotte vergaat. Een grote Indiase Heilige uit de vorige eeuw, Swami Sathya Sai Baba, spreekt over vijf belangrijke, menselijke waarden die in het onderwijs aandacht verdienen, te weten: Waarheid, Liefde, Juist Gedrag, Vrede en Geweldloosheid. Hij zegt: 'Er is in iedereen een vonk van waarheid en liefde aanwezig; niemand kan zonder deze vonk leven. Deze vonk is God, want Hij is de bron van alle waarheid en alle liefde. De mens zoekt naar de waarheid, want zijn eigen natuur is afkomstig van God, die de Waarheid is. Hij zoekt liefde om liefde te delen, want zijn natuur komt van God en God is liefde.' Het wordt me steeds duidelijker dat de ontwikkeling van moreel leiderschap voorbij alle grenzen en 'heilige huisjes en hokjes' gaat en ook nauw gekoppeld is aan waarheid, aan liefde en aan vele, andere menselijke deugden. Vredig Leiderschap - In een eerder Blog gaf ik al aan me steeds meer bewust te worden van het feit dat het opvoeden van kinderen tot moreel leiderschap meer om het lijf heeft dan een cursus alleen. Wereldwijd zijn er veel geweldincidenten op scholen. In Amerika worden scholieren af en toe koelbloedig overhoop geschoten, maar ook in Nederland voelen veel leerlingen en ook leerkrachten zich niet veilig. Eind jaren '70 kwam ik voor de klas te staan. Als een kind in die tijd thuis vertelde dat hij van de leerkracht op z'n kop had gekregen, volgde er thuis ook nog een straf. In het huidige onderwijs worden leerkrachten door leerlingen soms niet alleen verbaal, maar ook fysiek bedreigd. Als zij het nodig achten, komen ook hun ouders op school verhaal halen, waarbij het er lang niet altijd even zachtzinning aan toegaat. Kon je vroeger (niet dat toen alles beter was, maar goed) een leerling nog eens in z'n nekvel pakken en de gang opzetten (niet dat dit per definitie de beste oplossing is, maar toch), nu moet je als leerkracht alles verbaal oplossen. Een kennis van me groeide eind jaren '60 voor galg en rad in Rotterdam op. Hij had op school geen beste naam. Tijdens de eerste dag van een nieuw schooljaar kwam hij in de klas bij een oud-marinier, die hem volkomen uit het niets een behoorlijke beuk verkocht, zo vertelde hij me. Verontwaardigd vroeg hij de leerkracht waaraan hij deze optater te danken had, waarop de leerkracht hem antwoordde: 'Ach deze tik heb je nu al te pakken, zodat je weet wie hier de klappen uitdeelt. Voor het eerst in zijn HBS-tijd had mijn kennis zijn gelijke gevonden en deze leerkracht werd zijn grote idool. Hiermee wil ik maar zeggen dat het niet zo verwonderlijk is dat veel mannen het vak als 'schoolmeester' mijden, omdat zij tijdens hun opleiding en door alle regels die er zijn min of meer bij voorbaat al 'gecastreerd' worden (soms moet je iets gechargeerd zeggen wat publiekelijk gevoelig en natuurlijk ook veel genuanceerder ligt, maar toch). Pleit ik voor lijfstraffen in de klas? Nee, maar vroeg of laat keert de wal natuurlijk het schip. In de Bijbel zegt Jezus: "Mijn Vrede schenk ik jullie. Mijn Vrede laat ik jullie." Innerlijke vrede is een grote deugd, waarover je niet alleen als leerkracht behoort te beschikken, maar wat je de leerlingen ook graag meegeeft, want individuele vrede vormt de basis voor wereldvrede. De eerder genoemde Swami Sathya Sai Baba's heeft een formule voor wereldvrede: ‘Als er rechtvaardigheid is in het hart zal er schoonheid zijn van karakter. Als er schoonheid is in het karakter zal er thuis harmonie heersen. Als er thuis harmonie heerst zal er orde in het land zijn. Als er orde is in het land zal er vrede in de wereld zijn.’ Hij benadrukt de waarde van het menselijke hart, hoe waardevol karaktervorming is, hoe noodzakelijk het is een harmonische thuissituatie te hebben, waar tegenwoordig veel kinderen uit gebroken gezinnen komen met alle stress en spanning van dien. Ook geeft Hij aan dat er alleen vanuit een onderliggende orde wereldvrede tot stand kan komen. Ik moet nu aan het woord discipline denken. Komt er nog een stukje over gedisciplineerd leiderschap, over kinderen die massaal de school binnenstormen, die niet meer in rijen lopen, die hun fiets niet meer netjes in de stalling zetten, die hun schoenen niet meer vegen, die... ach, we zullen het zien. Hoe ruim is het begrip moreel leiderschap!;None;None