21e eeuwse vaardigheden met een vleugje sinterklaas....

http://www.toekomstklas.nl is een platform waar iedere onderwijsprofessional zijn lessuggesties, werkvormen en ideeën rondom toekomstgericht onderwijs kan vinden, kan plaatsen, kan delen! Wekelijks plaats ik nieuwe praktijkvoorbeelden of interessante blogs over 21e eeuwse vaardigheden. Hieronder een praktijkvoorbeeld van de werkvorm 'los het op!' De maatschappij verandert snel. Discussies worden heftiger en meningen scherper. Het is van groot belang dat leerlingen leren om de eigen mening los te zien van de oplossing van het probleem. In ‘Los het op!' gaan de leerlingen aan de slag met het bedenken van oplossingen voor een groot (maatschappelijk) probleem. Hierbij is het zaak om niet de eigen mening de boventoon laten voeren, maar de rede. Deze werkvorm komt uit de vaardigheid ‘probleemoplossend vermogen’. Welk ‘probleem’ is op dit moment meer actueel dan het ‘pietendilemma’? De keuze voor een zwarte, witte of gekleurde piet. Alle achterliggende meningen, feiten en aannames zorgen voor verhitte discussies. Deze les gaan wij dan ook op zoek naar het antwoord op de vraag: ‘Hoe zorgen we ervoor dat het sinterklaasfeest voor iedereen een feest is en blijft?’

Voorafgaand aan de les introduceer ik het onderwerp. Ik vertel de leerlingen dat we deze ochtend op zoek gaan naar een antwoord op een moeilijke vraag. Hiervoor doorlopen we een aantal stappen. Ik laat als introductie twee filmpjes zien. Op één van de filmpjes wordt op straat naar meningen gevraagd over zwarte piet. De meningen zijn nogal eensgezind (zwarte piet hoort bij het feest, het is een traditie). Het andere filmpje is een gedeelte uit een actualiteitenprogramma waarin wordt uitgelegd wat racistische aspecten zijn van zwarte piet. Ook komen er mensen aan het woord die vertellen waarom zij zich gekwetst voelen. Na de filmpjes laat ik de vraag verschijnen op het bord. De leerlingen reageren direct. Deze reacties zijn doorspekt van (matig onderbouwde) meningen. De één is ‘voor’ de ander ‘tegen’. Ik vertel de leerlingen dat het hebben van een mening erg belangrijk is, maar je ook kan belemmeren. Vooral wanneer je in oplossingen gaat denken, is het vaak belangrijk om op afstand naar het probleem te kijken en hierbij je mening buiten beschouwing te laten. Ik introduceer de eerste stap van het stappenplan. Het begrijpen van het probleem. Ik verdeel de klas in groepen van 5. Groot genoeg voor een discussie, maar toch te overzien. De leerlingen krijgen 10 minuten om in één zin op te schrijven wat precies het probleem is bij dit dilemma. Hierbij laten ze meningen buiten beschouwing. Het gaat niet om goed en fout, het gaat om de probleembeschrijving. Dat blijkt moeilijker dan gedacht. Na een minuut of 5 leg ik de discussie stil om deze kort te bespreken. Tijdens dit gesprekje ga ik vooral in op de houding die iemand aanneemt wanneer hij of zij ‘onvermurwbaar’ vasthoudt aan een mening. Al snel wordt duidelijk dat dit het probleemoplossend denken erg in de weg zit. Je belicht immers het probleem alleen van één kant.

De leerlingen komen na een minuut of 10 op een goede beknopte probleembeschrijving. Hierna gaan we verder met het beschrijven van alle kanten van het probleem. De leerlingen krijgen de opdracht om vooral verder te kijken dan het probleem an sich. Wat zit er achter het probleem? Waarom vinden mensen de keuze voor een zwarte of gekleurde piet een probleem? Welke gedachten zitten hierachter. Het lukt de leerlingen al een stuk beter om de eigen mening en vooroordelen los te laten. Zo beschrijven ze dat tradities een houvast zijn voor mensen en dat zij die graag in ere houden. Daarnaast stellen ze dat het gevoel van ‘er niet bij horen’ of ‘minderwaardig zijn aan’ verschrikkelijk moet zijn. De derde stap is het bedenken van oplossingen. Hierbij is het van belang dat de leerlingen ‘out of the box’ denken. Dus niet denken in belemmeringen, maar zoveel mogelijk oplossingen beschrijven. Dit maakt een hoop los in de klas. Een hoop ‘onmogelijke’ oplossingen passeren de revue, maar deze open blik zorgt ook voor veel creativiteit. Na een brainstorm van 10 minuten voeren we stap 4 uit. Het kiezen van de beste oplossing. De leerlingen kijken naar de bedachte oplossingen en kiezen de ‘beste’, realistische win-win oplossing uit. Hierna presenteren de groepen de oplossing aan elkaar. Ze bewoorden ook hoe ze tot de oplossing zijn gekomen. De oplossingen zijn opmerkelijk origineel. Eén groep heeft bedacht om ‘Yin Yang’ pieten in te voeren. Deze pieten hebben twee kleuren en sluiten zo niemand buiten. De tweede groep zou een kinderreferendum uitroepen. Ze zijn van mening dat volwassenen teveel praten over het pietendilemma, terwijl kinderen goed in staat zijn om zelf een keuze te maken.

Uiteindelijk evalueren we het proces. Ik complimenteer de leerlingen met de werkhouding. Ze geven aan wat er goed ging en wat de volgende keer beter kan. Deze punten schrijf ik op zodat ik hier de volgende ‘probleemoplossende’ les weer op terug kan grijpen. Een mooie werkvorm, die (in deze vorm) een ‘verharde’ discussie weer in perspectief zet. ;None;None